ﻌﺮﻳﻒ ﻧﻮﺳﺎن ﻣﺎدن – ﺟﻮﻟﻴﺎن
ﻧﻮﺳﺎن ﻣﺎدن ﺟﻮﻟﻴﺎن ﻳﻚ ﮔﺮدش ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس ﺟﻮی در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎره ای اﺳﺖ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎدن و ﺟﻮﻟﻴﺎن (۱۷۹۱) ﻛﻪ داده ﻫﺎی اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺟﺰﻳﺮه ﻛﺎﻧﺘﻮن را ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺷﺪت ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﻣﻲ دادﻧﺪ، ﻛﺸﻒ ﺷﺪ . اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه اﺻﻮﻻ ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﺷﺮق ﺳﻮ ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﺮﻓﺖ ﻗﻮی دارای ﺷﺪت ﺑﺎرش ﺑﺮ روی اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﺎی ﻫﻨﺪ و آرام ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد .ﺑﻲ ﻫﻨﺠﺎری ﻫﺎی ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎرش اﺑﺘﺪا در ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﺷﺮق آﻓﺮﻳﻘﺎ و ﻏﺮب اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ در راﺳﺘﺎی ﺷﺮق ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد . اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﺮﺑﻲ و ﻣﻴﺎﻧﻲ اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮ روی آﺑﻬﺎی ﺳﺮد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﻛﺰی و ﺷﺮﻗﻲ اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﺠﺪدا در ﺑﺨﺶ ﻫﺎی ﺷﺮﻗﻲ اﻗﻴﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ ،ﻗﺎره اﻓﺮﻳﻘﺎ و ﺑﻮﻳﮋه ﻏﺮب اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد.
وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ
ﻣﺎدن و ﺟﻮﻟﻴﺎن اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﻮﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﻗﻠﻴﻤﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎره ای ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻴﺎن ﻓﺼﻠﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮی در ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻮ و اﻗﻴﺎﻧﻮس از ﻗﺒﻴﻞ ﻓﺸﺎر، دﻣﺎی ﺳﻄﺢ درﻳﺎ و ﻣﻴﺰان ﺗﺒﺨﻴﺮ از ﺳﻄﺢ اﻗﻴﺎﻧﻮس در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎره ﺑﺎﺷﺪ.
ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺪاری ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﻨﻔﺮد MJO ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻲ ﻫﻨﺠﺎری ﻫﺎی ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﭘﻮﺷﺶ اﺑﺮ آن سنجیده ﻣﻴ ﺸﻮد در ﺣﺪود ۱۲۰۰۰ اﻟﻲ ۲۰۰۰۰ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ.
در ﻫﺮ زﻣﺎن دﻟﺨﻮاه ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ روﻳﺪاد MJO در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎره ای وﺟﻮد دارد اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻄﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﺮﻓﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺿﻌﻴﻒ ﻳﻜﻲ در ﺣﺎل ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮی در اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ و دﻳﮕﺮی در ﺣﺎل از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻫﺎی اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام ﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد.
ﺣﺮﻛﺖ ﺷﺮق ﺳﻮ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ۵ m/sاز ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎی ﻣﻬﻢ MJOاﺳﺖ ﻛﻪ آن را از ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺎره ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ می سازد.
ﺷﺎﺧﺺ و ﻓﺎزﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ MJO
ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮای ردﻳﺎﺑﻲMJO و اﻳﻨﻜﻪ در ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ، ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﻳﺎ ﺗﻀﻌﻴﻒ اﺳﺖ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ. ﺑﺎرﻟﻮ و ﻫﻤﻜﺎران دوره ﻋﻤﺮ MJO را ﺑﻪ دو ﻓﺎز ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﮔﺮ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﻤﺮﻓﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎره ای ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻣﺤﺪوده ۸۰E – ۱۰۰Eدرﺟﻪ و ۱۵S – ۱۰N درﺟﻪ، ﻗﻮﻳﺘﺮ از ﻫﻤﺮﻓﺖ در ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎﺷﺪ MJO در ﻓﺎز ﻣﺜﺒﺖ و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت در ﻓﺎز ﻣﻨﻔﻲ ﻗﺮار دارد .ﺷﺎﺧﺺ دﻳﮕﺮی ﻧﻴﺰ ﺑﺮای ردﻳﺎﺑﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲMJO ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻴﺮود اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ RMMI ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻴﺸﻮد و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ روزاﻧﻪ OLR و ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻣﺪاری ﺑﺎد در ﺗﺮاز ﻫﺎی ۸۰۰hpaو ) ۲۰۰hpaﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻒ و ﻗﻠﻪ ورد ﺳﭙﻬﺮ) ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴ ﺸﻮد. ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ دوره ﻋﻤﺮ MJOﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻪ ﻓﻌﺎل ﻫﻤﺮﻓﺖ آن ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﻓﺎز ﺗﻘﺴﺴﻴﻢ ﻣﻴ ﺸﻮد ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻣﺪت ﻋﻤﺮ ﻫﺮ ﻓﺎز ۴ اﻟﻲ ۱۰ روز اﺳﺖ اﻳﻦ ﻓﺎز ﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از :
ﻓﺎز ۱: ﺑﺮروی ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﻗﺎره اﻓﺮﻳﻘﺎ و ﻏﺮب اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ.
ﻓﺎز ۲ و ۳: ﺑﺮروی اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ.
ﻓﺎز ۴ و ۵: ﺑﺮ روی اﻧﺪوﻧﺰی و ﻗﺎره درﻳﺎﻳﻲ.
ﻓﺎز ۶ و ۷: ﺑﺮ روی ﻧﻴﻤﻪ ﻏﺮﺑﻲ اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام.
ﺷﺎﺧﺺ RMMI ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از دو ﻋﺪد ﻣﺴﺘﻘﻞ RMM۱ و RMM۲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺮف وﺿﻌﻴﺖ روزاﻧﻪ MJOرا در ﻧﻤﻮاری ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﻤﻮدار وﻳﻠﺮ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﺤﻮر X ﺑﺎ RMM۱ و ﻣﺤﻮر Yﺑﺎ RMM2 ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻴ ﺸﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﺎن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﺮﻓﺖ MJOﻫﺮ روز ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﻓﻀﺎی ﻓﺎز ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ از ﻣﺒﺪا ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻌﻴﺎری اﺳﺖ از ﺷﺪت ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ MJO ،ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻫﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺮف ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﺑﻮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖMJO اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺪر ﻣﻄﻠﻖ ﻫﺮﻳﻚ از ﻣﻘﺪﻳﺮ RMM۱ و RMM۲ ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺬﻛﻮر در داﻳﺮه ای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع واﺣﺪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮدن روﻳﺪاد MJOدر آن روز اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ازای ﻫﺮ روز در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ، و اﺗﺼﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ، ﻣﻴﺘﻮان ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻛﺎﻣﻠﻲ از وﺿﻌﻴﺖ MJO در ﻳﻚ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ داد ﺣﺮﻛﺖ ﭘﺎد ساعتگرد اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎ ﻣﻌﺮف ﺣﺮﻛﺖ ﺷﺮق ﺳﻮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﺮﻓﺖ MJO ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺎ ۲۰ روز آﻳﻨﺪه ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮد.
تاثیر نوسان MJO بر ایران
ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ در ﻓﺎز ﻫﺎی ﺷﺸﻢ و ﻫﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻪ ﻓﻌﺎل ﻫﻤﺮﻓﺖMJO در اﻗﻴﺎﻧﻮس آرام ﻗﺮار دارد و ﭘﺪﻳﺪه ﻫﻤﺮﻓﺖ در اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ ﻓﺮارﻓﺖ ﻫﻮای ﮔﺮم و ﻣﺮﻃﻮب از ﺳﻮی اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻫﻤﮕﺮاﻳﻲ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎ در ﭘﺎﻳﻴﻦ و واﮔﺮاﻳﻲ آﻧﻬﺎ در ﺑﺎﻻی ﺟﻮ ﺗﻮام ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺎت ﺻﻌﻮدی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮﺑﻲ را ﺑﺮای ﺑﺎرش در ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻨﻮب و ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﻛﺸﻮر ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ ﺑﺮﻋﻜﺲ در ﻓﺎزﻫﺎی ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم و ﺗﺎﺣﺪی ﻓﺎز ﭘﻨﺠﻢ ﻛﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﻤﺮﻓﺖ در اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ ﺑﻮﻳﮋه در ﺷﺮق آن ﻗﻮی ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎره ای اﺳﺖ ﺷﺎر ﻫﺎی رﻃﻮﺑﺖ و ﻓﺮارﻓﺖ ﻫﻮای ﮔﺮم ﺑﺴﻮی اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﺮﻓﺖ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪه و ﻓﺮارﻓﺖ ﻫﻮای ﺳﺮد و ﺧﺸﻚ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن در در ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻨﻮب و ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﻛﺸﻮر ﻣﻲ ﺷﻮد در ﻣﻮرد ﺑﻘﻴﻪ ﻓﺎزﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻌﻲ ﻧﻤﻴﺘﻮان اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﺮد.
مقادیر انحراف از میانگین بارش دوره مورد بررسی (نوامبر – آوریل) هم زمان با چیرگی فاز + (الف) و منفی (ب) MJO در پهنه ایران با ایتفاده از پایگاه اینترنتی Composite
ارتباط معنی دار آماری بین فازهای فعال (مثبت) و غیر فعال (منفی) MJO به ترتیب با رخدادهای خشکی و پر بارش استان فارس مورد آزمون قرار گرفت.
نتایج نشان داد که تغییرات بارش فصلی در استان فارس وابستگی زیادی به جا به جایی فازهای MJO دارد. وجود اختلاف معنی دار (سطح معنی داری ۹۵%) بین رتبه میزان بارش فصلی در فاز منفی و مثبت بیانگر این مطلب است که فصل بارش استان (نوامبر تا آوریل) تحت تاثیر فراوان پدیده مادن جولیان قرار می گیرد. به بیان دیگر هم زمان با چیرگی فازهای + و – پدیده نوسانات مادن – جولیان، به ترتیب دوره های خشک و مرطوب حاکم خواهد شد. نتایج آزمون دقیق فیشر نشان می دهد که در تمامی نواحی مورد مطالعه، تواتر دوره خشک (تر) هم زمان با چیرگی فاز مثبت (منفی) MJO به طور معنی داری بیشتر از تواتر دوره خشک (تر) هم زمان با چیرگی فاز منفی (مثبت) است. به تعبیر دیگر احتمال رخداد دوره های خشک و تر به ترتیب هم زمان با چیرگی فاز مثبت و منفی MJO بالا است.
» اطلاعات شاخص MJO سایت icess.ucsb
منبع: وبسایت کلیماتولوژی