تحلیل همدید توفان گردوغبار شدید خرداد 1393 شهرهای یزد و میبد
Synoptic analysis the dust severe storm May 2014 Yazd and Maybod
کمال امیدوار1*محمود آذرآیین2 فاطمه جعفری زوج3 فاطمه راستی4
1*-دکتری، استاد، دانشگاه یزد، یزد-دانشگاه یزد-گروه جغرافیا،
2- دانشجوی کارشناسی ارشد آب و هواشناسی، دانشگاه یزد
3- دانشجوی کارشناسی ارشد آب و هواشناسی، دانشگاه یزد
4- دانشجوی کارشناسی ارشد آب و هواشناسی، دانشگاه یزد
چكيده
پدیده گردوغبار یکی از رایجترین حوادث و فرایندهای اقلیمی مناطق خشک و نیمه‌خشک و بیابانی است. اگرچه گردوغبار در ایران به‌ویژه در بخشهای مرکزی و غربی پدیده ناشناختهای نیست ولی فراوانی وقوع و غلظت آن در طی سالهای اخیر که گاهی باعث افت دید به زیر50 متر شده پدیدهای جدید و نوظهور است. شهرهای یزد و میبد نیز به سبب شرایط ویژه اقلیمی و موقعیت جغرافیایی آن، همواره در معرض این پدیده مخرب است. در ایستگاه یزد در لحظهی توفان تندی باد به بیش از 3.9 متر بر ثانیه و دید افقی به کمتر از 800 متر رسید و در ایستگاه میبد تندی باد 4 متر بر ثانیه و دید افقی به کمتر از 12متر رسید در روز 4 خرداد، در ایستگاه یزد تندی باد 4.6 متر بر ثانیه و دید افقی 3متر، و ایستگاه میبد سرعت باد 4.4 متر بر ثانیه رسید در زمان عبور مرکز کم‌فشار و نزدیک شدن ناوه به غرب ایران تندی باد به حداکثر خود (28 متر بر ثانیه در یزد و 26 متر بر ثانیه میبد) رسید. هدف از این پژوهش کشف الگوهای جوی ایجاد کتتده گردوغبار 3 تا 6 خرداد 1393 در شهرهای یزد و میبد است. بدین منظور ابتدا آمار روزانه پارامترهای دما، رطوبت نسبی، سمت و سرعت باد، دید افقی از سازمان هواشناسی تهیه گردید سپس با استفاده از نرم‌افزار گرادس نقشههای همدیدی سطح زمین و ترازهای 500 و 850 هکتوپاسکال، وزش رطوبتی، امگا، توفان گردوغبار الگوهای گردشی ایجادکننده‌ی گردوغبار در تاریخ مذکور ترسیم گردید.
تحلیل نقشه‌ها نشان می‌دهد که در ساعت 12 گرينويچ روز 3 خرداد در نقشـه سطح زمين، پرفشار ضعيف 1014 هكتو پاسكال در مناطق مركزي و شمال ايران ديـده می‌شود، در تراز 850 هكتوپاسكال ساعت 12 گرينـويچ روز 3 خرداد ناوهاي در شـرق مديترانـه ديـده ميشود كه مركز آن 148 ژئوپتانسيل دكامتر بسته‌شده اسـت. روز 5 و 6 خرداد در نقشه تراز 500 هکتوپاسکال، پر ارتفاع 588 ژئوپتانسيل دكامتر با پهنه‌ی گسترده‌تر در نواحی جنوبی ایران، شبه‌جزیره عربستان تا قسمت‌های شمالی آفریقا نمایان هست. در روزهای 3 تا 6 خرداد نقشههای وزش رطوبت بیانگر ناکافی بودن رطوبت در منطقه میباشد که این خود برای رخداد توفان گردوغبار در شهرهای موردمطالعه عامل مهمی هست. نيمرخ قائم ناپايداري و نقشههای امگا (با شاخصهای منفـي) در روزهـاي 3 و 4 خرداد به‌خوبی انتقـال ناپايـداريهاي را كـه در روز 3 خرداد در عراق و در روز 4 خرداد در غرب و جنوبغرب قرار دارد نشان می‌دهد که این خود بیانگر وقوع توفان‌های گرد خاک ناشی از نبود رطوبت کافی و نبود بارش در روزهای قبل در مسیر توفان میباشد.
کليد واژگان:توفان، تحلیل همدیدی، گردوغبار، یزد و میبد.
