در این بخش تعدادی از پرکاربردترین واژگان هواشناسی به همراه برابرنهاد فارسی آنها آورده شده است. هدف از تهیه و ارائه این فهرست علاوه بر آشناتر شدن کاربران با واژگان تخصصی هواشناسی، ترویج فرهنگ استفاده از آنها به ویژه از طرف دانشجویان و کاربران تخصصی هواشناسی است. همان گونه که امروزه به راحتی از واژگانی چون هواپیما، فرودگاه، دانشگاه، دماسنج و فشارسنج استفاده می کنیم، امید است در آینده نیز این روند ادامه پیدا کند و شاهد کاربرد هر چه بیشتر واژه های فارسی به جای برابرنهاد انگلیسی آنها باشیم. توسعه روزافزون دانش وظیفه همه ما را در به کارگیری و ترویج این واژگان دوچندان می کند.
شایان گفتن است بخش فیزیک و هواشناسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از قدیمی ترین و کوشاترین بخش های فرهنگستان به شمار می رود و استادان این رشته با صرف زمان های زیاد به پژوهش و گزینش این واژه ها پرداخته اند. اگرچه در گزینش هر واژه بیشترین وسواس و دقت به کار رفته است اما تنها دانش پژوهان و کاربران هستند که می‌توانند نتیجه این زحمات را به بار بنشانند. جای بسی خوش وقتی است که در گفتار و نوشتار روزانه خود دیگر از واژگانی همچون «طیاره» و «ترمومتر» استفاده نمی کنیم و به جای آن «هواپیما» و «دماسنج» را به کار می بریم. کاربران محترم می توانند برای آگاهی دقیق تر و آشنایی بیشتر با برابرنهادهای واژگانی که در این فهرست کوتاه نیامده است، به تارنمای فرهنگستان زبان و ادب فارسی یا کتاب های «فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان» مراجعه کنند.
| A | |
| درآشامی، جذب | absorption |
| برافزایش | accretion |
| بارش تجمعی، بارش انباشتی | accumulative precipitation |
| درستی، صحت، دقت | accuracy |
| بی دررو | adiabatic |
| فرارفت | advection |
| هوانوردی | aeronautics |
| هوامیز، هواویز | aerosol |
| آزمینگرد | ageostrophic |
| انبوهش | aggregation |
| هوا | air |
| توده هوا (ها) | air-mass (es) |
| بسته هوا (ها) | air-parcel (s) |
| آلودگی هوا | air pollution |
| هسته های ایتکن | Aitken nuclei |
| سپیدایی | albedo |
| ارتفاع سنج | altimeter |
| ارتفاع، فرازا | altitude |
| ابر فرازکومه ای | altocumulus cloud |
| ابر فرازپوشنی | altostratus cloud |
| باد دشتکوه، باد فراشیب | anabatic wind |
| تحلیل | analysis |
| بادسنج | anemometer |
| واچرخند | anticyclone |
| واچرخندی | anticyclonic |
| ابر سندانی | anvil cloud |
| اقلیم خشک | arid climate |
| خشکی، کم آبی | aridity |
| فرازیدن، صعود | ascend |
| فرازش | ascent |
| جو | atmosphere |
| لایه مرزی جو | atmospheric boundary layer |
| شفق قطبی | aurora |
| اعتدال پاییزی | autumnal equinox |
| بهمن | avalanche |
| B | |
| داده های زمينه | background data |
| پسگردی | backing |
| کژفشار | baroclinic |
| کژفشاری | baroclinicity |
| فشارسنج | barometer |
| فشارورد | barotropic |
| گرايست، اُريبی | bias |
| لایه مرزی | boundary layer |
| نسیم | breeze |
| شناوری | buoyancy |
| C | |
| درجه سلسیوس | Celsius degree |
| آشوب | chaos |
| آشوبناك | chaotic |
| گردش | circulation |
| اقلیم، آب و هوا | climate |
| اقلیم شناسی، آب و هواشناسی | climatology |
| بارورسازی ابر | cloud seeding |
| ابرناکی | cloudiness |
| ابرناک، ابری | cloudy |
| برافزایش، انعقاد | coagulation |
| همامیزی | coalescence |
| ابر سرد | cold cloud |
| جبهه سرد | cold front |
| میعان | condensation |
| تراز میعان | condensation level |
| هسته میعان | condensation nucleus |
| پربند | contour |
| همرفت | convection |
| همگرایی | convergence |
| سرمایش | cooling |
| بلور | crystal |
| ابر کومه ای بارا | cumulonimbus cloud |
| ابر کومه ای | cumulus cloud |
| چرخندزایی | cyclogenesis |
| چرخندزدایی | cyclolysis |
| چرخند | cyclone |
| چرخندی | cyclonic |
| باد چرخگرد | cyclostrophic wind |
| D | |
| داده گواری | data assimilation |
| چگالی | density |
| نهشت | deposition |
| وافشاری | depression |
| فرود، نزول | descend |
| پيش بينی قطعی (يقينی) | deterministic forecast |
| شبنم | dew |
| نقطه شبنم | dew point |
| بادررو | diabatic |
| معادله فرایابی | diagnostic equation |
| تحلیل ابعادی | dimensional analysis |
| روزانه | diurnal |
| واگرایی | divergence |
| سوی جریان، جریانسو | downstream |
| ریزباران، نرمه باران | drizzle |
| قطره | drop |
| قطرک، ریز قطره | droplet |
| خشکسالی، بی بارشی | drought |
| فرایند بی دررو خشک | dry-adiabatic process |
| گرد و خاک، گرد و غبار | dust |
| تنوره دیو | dust devil |
| توفان گرد و خاک، توفان خاک | dust storm |
| E | |
| پیچک | eddy |
| سامانه پیش بینی همادی | ensemble forecasting system |
| عضو سامانه همادی | ensemble member |
| ترازمندی، تعادل | equilibrium |
| دمای هم ارز | equivalent temperature |
| تبخیر | evaporation |
| تبخیرسنج | evaporimeter |
| انبساط | expansion |
| رخداد فرین، رخداد حدی | extreme event |
| مقدار فرین، مقدار حدی | extreme value |
| چشم توفان | eye of the storm |
| F | |
| ویژگی، سيما (ویژگی جوی، سیمای جوی) | feature (atmospheric feature) |
| پالایه | filter |
| پالاییده | filtered |
| پالایش | filtering |
| حدس اوليه | first guess |
| شارش | flow |
| شاره | fluid |
| شار | flux |
| مه | fog |
| مه رقیق، تُنُک مه | fogbow |
| تعدیل مه، مه زدایی | fog modification |
| پیش بینی | forecast |
| پیش بین | forecaster |
| همرفت آزاد | free convection |
| تراز یخبندان | freezing level |
| مالش، اصطکاک | friction |
| جبهه | front |
| جبهه زایی | frontogenesis |
| برفک، هَسَر | frost 1 |
| یخبندان | frost 2 |
| G | |
| گردش کلی | general circulation |
| هواشناسی عمومی | general meteorology |
| زمینگرد | geostrophic |
| ارتفاع ژئوپتانسیلی | geopotential height |
| یخچال | glacier |
| مدل تمام كره ای، مدل جهانی | global model |
| شيو، گرادیان | gradient |
| گویچه برف | graupel (snow pellets) |
| گرانش | gravitation |
| گرانی، شتاب گرانی | gravity |
| اثر گلخانه ای | greenhouse effect |
| شبکه | grid |
| گام شبكه | grid length |
| نقطه شبكه | grid point |
| تفکیک شبکه | grid resolution |
| H | |
| تگرگ | hail |
| تگرگ زدایی | hail suppression |
| دانه تگرگ | hailstone |
| غبارمه | haze |
| آب گریز | hydrophobic |
| نم سنج، رطوبت سنج | hygrometer |
| نمگیر، آب دوست | hygroscopic |
| I | |
| یخزنی (یخزنی هواپیما) | icing (aircraft icing) |
| شرايط آغازين | initial condition |
| آغازگری | initialization |
| درونداد | input |
| ناپایداری | instability |
| درونیابی | interpolation |
| وارونگی (دمایی) | inversion |
| همدرگاشت، هم آنتروپی | isentropic |
| همفشار | isobar |
| هم چگالی | isopycnic |
| تكراری (روشی برای حل عددی یک معادله) | iterative |
| K | |
| باد کوهدشت، باد فروشیب | katabatic wind |
| L | |
| آهنگ کاهش | laps rate |
| گرمای نهان | latent heat |
| تراز | level |
| تابع درستنمایی | likelihood function |
| آذرخش، برق | lightning |
| مدل منطقه محدود | limited area model |
| پیش بینی بلند مدت | long-range forecast |
| M | |
| دریایی | marine |
| ابر دریایی | maritime cloud |
| بیشینه | maximum |
| میانگین خطای مطلق | mean absolute error (MAE) |
| فشار تراز میانگین دریا | mean sea level pressure |
| پیش بینی میان مدت | medium-range forecast |
| میان سپهر | mesosphere |
| خردهواشناسی، هواشناسی خرد مقیاس | micrometeorology |
| خردمقیاس | microscale |
| کمینه | minimum |
| مه رقیق، تُنُک مه | mist (mistbow) |
| لایه آمیخته | mixed layer |
| پيكربندی مدل | model configuration |
| نم، رطوبت | moisture |
| تکانه | momentum |
| N | |
| ابر باراپوشنی | nimbostratus cloud |
| شبانه | nocturnal |
| نوفه | noise |
| ناواگرایی | non-divergence |
| تراز ناواگرا | non-divergent level |
| حال بینی | nowcasting |
| هسته بندی | nucleation |
| هسته | nucleus |
| عددی | numerical |
| پیش بینی عددی وضع هوا | Numerical Weather Prediction (NWP) |
| O | |
| تحليل عينی | objective analysis |
| دیدبانی | observation |
| دیدبان | observer |
| جبهه بندآمده | occluded front |
| بندآیی | occlusion |
| درونیابی بهینه | optimum interpolation |
| ابر کوهساری | orographic cloud |
| برونداد | output |
| تمام ابری | overcast |
| P | |
| اقیانوس آرام | Pacific ocean |
| دیرینه اقلیم شناسی | paleoclimatology |
| فراسنج | parameter |
| فراسنج سازی | parameterization |
| فشار جزیی | partial pressure |
| گرته، گرده، الگو | pattern |
| حضیض خورشیدی، فیرون خورشیدی | perihelion |
| یخبندان ماندگار | permafrost |
| پريشيدگی | perturbation |
| لایه مرزی سیاره ای | Planetary Boundary Layer (PBL) |
| دوره پُربارش | pluvial period |
| قطبی | polar |
| پس پردازش | post processing |
| پتانسیل | potential |
| دمای پتانسیلی | potential temperature |
| تاوایی پتانسیلی | potential vorticity |
| فشار | pressure |
| آب بارش شو | precipitable water |
| تابع چگالی احتمال | probability density function (PDF) |
| فرایند | process |
| بارش | precipitation |
| اهنگ بارندگی | precipitation rate |
| پیش بینی | prediction |
| فرایاب، پیش یاب | predictor |
| پیش بینی احتمالاتی | probabilistic forecast |
| نيمرخ، نمايه | profile |
| معادله پیش یابی | prognostic equation |
| موج پیشرو | progressive wave |
| انتشار | propagation |
| بی دررو وار، بی دررو نما | pseudo-adiabat |
| Q | |
| تقریب زمینگرد | quasi-geostrophic |
| R | |
| رادار | radar |
| تابایی | radiance |
| تابش | radiation |
| مه تابشی | radiation fog |
| تابش سنج | radiometer |
| رادیوگمانه | radiosonde |
| بارش سنج | rain gauge (rain gage) |
| رنگین کمان | rainbow |
| قطره باران | raindrop |
| بارندگی | rainfall |
| آهنگ بارندگی | rainfall rate |
| كاتوره ای | random |
| بافت نگاشت رتبه ای | rank histogram |
| رادیوگمانه باد | rawinsonde |
| بازتاب | reflection |
| بازتابیدگی، بازتابایی | reflectivity |
| حالت (رژيم) | regime |
| تاوایی نسبی | relative vorticity |
| روش واهلش | relaxation method |
| تفکیک (تفكيك شبكه) | resolution (grid resolution) |
| مدل منطقه ای | regional model |
| فرایند برگشت پذیر | reversible process |
| پُشته | ridge |
| یخزده | rime |
| امواج راسبی | Rossby waves |
| چارچوب مرجع چرخان | rotation system of coordinates |
| S | |
| توفان شن | sandstorm |
| هواشناسی ماهواره ای | satellite meteorology |
| اشباع، سیری | saturation |
| آهنگ کاهش (دما) بی دررو اشباع | saturation adiabatic lapse rate |
| پراکندگی، پراکنش | scattering |
| طرحواره | scheme |
| پیش بینی کوتاه مدت | short-range forecast |
| رگبار | shower |
| برفابه | sleet |
| غبار دودمه | smaze |
| مِه دود | smog |
| دود | smoke |
| هموارسازی | smoothing |
| برف | snow |
| بلورهای برف | snow crystals |
| پرک برف، پره برف | snow flake |
| گویچه برف | snow pellets (graupel) |
| دمای خاک | soil temperature |
| پایای خورشیدی، ثابت خورشیدی | solar constant |
| سیملوله | solenoid |
| حل شده | solute |
| حلال، حل کننده | solvent |
| سونار | sonar |
| گمانه زنی | sondage (sounding) |
| دوده | soot |
| گمانه زنی | sounding (sondage) |
| گرمای ویژه | specific heat |
| رطوبت ویژه | specific humidity |
| حجم ویژه | specific volume |
| پراكنش | spread |
| خط تُندوزه | squall line |
| پایداری | stability |
| پایدار | stable |
| حالت (وضعيت) | state |
| پایداری ایستا | static stability |
| مانا | stationary |
| پایا | steady |
| بخار آب | steam |
| توفان | storm |
| چینه بندی | stratification |
| ابر پوشن کومه ای | stratocumulus cloud |
| پوشن ایست | stratopause |
| پوشن سپهر | stratosphere |
| ابر پوشنی | stratus cloud |
| تحليل ذهنی | subjective analysis |
| تصعید | sublimation |
| فرونشینی | subsidence |
| پرفشار جنب حاره ای، پرفشار بَر حاره ای | subtropical high |
| انقلاب تابستانی | summer solstice |
| لک خورشید | sunspot |
| آب ابَرسرد | supercooled water |
| ابَر سیری، فوق اشباعی، ابَر اشباعی | supersaturation |
| لایه سطحی | surface layer |
| همدید، همدیدی | synoptic |
| تحلیل همدید | synoptic analysis |
| هواشناسی همدیدی | synoptic meteorology |
| سامانه | system |
| T | |
| دما | temperature |
| گرایش | tendency |
| تابش زمین، تابش زمینی | terrestrial radiation |
| همرفت گرمایی | thermal convection |
| پرفشار گرمایی | thermal high |
| کم فشار گرمایی | thermal low |
| باد گرمایی | thermal wind |
| نمودار ترمودینامیکی | thermodynamic diagram |
| دماسنج | thermometer |
| ضخامت | thickness |
| تندر، رعد | thunder |
| توفان تندری | thunderstorm |
| کشند | tide |
| دیوباد (، پیچند) | tornado |
| باد بسامان، باد تجارتی | trade wind |
| داده های (دوره) آموزشی | training data (period) |
| دوره آموزش | training period |
| چرخند حاره ای | tropical cyclone |
| وردایست | tropopause |
| وردسپهر | troposphere |
| ناوه | trough |
| خطای سرزنی | truncation error |
| تلاطم | turbulence |
| تیفون | typhoon |
| U | |
| تابش فرابنفش | ultraviolet radiation |
| عدم قطعيت | uncertainty |
| ناپایدار | unstable |
| نقشه تراز بالا | upper-level chart |
| مه فراشیبی، فراشیب مه | upslope fog |
| رو به جریان، پاد جریانسو | upstream |
| رو به باد، پادبادسو | upwind |
| اقلیم شهری، آب و هوای شهری | urban climate |
| V | |
| باد دره | valley wind |
| فشار بخار | vapor pressure, vapour pressure |
| پیشگردی | veering |
| راستی آزمایی | verification |
| قائم | vertical |
| میلابی | virga |
| دمای مجازی | virtual temperature |
| وشكسانی | viscosity |
| تاوه | vortex |
| تاوایی | vorticity |
| W | |
| ابر گرم | warm cloud |
| جبهه گرم | warm front |
| قطاع گرم | warm sector |
| گرمایش | warming |
| محتوای آب | water content |
| ارزش آبی برف، آب برابر برف | water equivalent of snow |
| وضع هوا | weather |
| نقشه وضع هوا، نقشه هواشناسی | weather map |
| تعدیل وضع هوا | weather modification |
| دمای تر | wet-bulb temperature |
| گردباد | whirlwind |
| باد | wind |
| بادنگار | wind recorder |
| گلباد | wind rose |
| برش باد | wind shear |
| کشش باد | wind stress |
| سمت رو به باد | windward side |
| انقلاب زمستانی | winter solstice |
| سازمان جهانی هواشناسی | WMO (World Meteorological Organization) |
| Z | |
| سرسو، سمت الرأس | zenith |
| باد زناری | zonal wind |
