سامانه هاي بندالي (Blocking Index)
بلاكينگ به‌واسطه تأثيرات قابل‌توجه و چشمگير بر شرايط جوي و آب و هوايي يكي از مهمترين سيستمهاي جوي در عرض‌هاي مياني مي‌باشد. تأثير بلاكينگ با دوره استمرار بالا بر روي فعاليت موج‌هاي كژفشاري و سيستمهاي سطحي مثالي بارز از كنترل قوي اين سيستمهاي جوي توسط امواج سياره‌اي است.ررسي ارتباط بين بلاكينگ و پديده اقليمي ENSO نيز نشان مي‌دهد كه اگرچه هيچ رابطه مشخصي بين فركانس وقوع و شاخص SOI وجود ندارد، اما ضريب همبستگي منفي قابل توجهي بين شدت بلاكينگ و شاخص SOI به چشم مي‌خورد؛ به طوري‌كه بلاكينگ‌هاي شديدتري در سالهاي منفي شاخص SOI رخ داده است.
در هنگام وقوع بلاكينگ، جريان هاي غربي كه در حالت طبيعي از غرب به شرق در حال حركت هستند، مسير اصلي خود را به سمت شمال يا جنوب تغيير داده و اقليم مناطقي را كه مي بايست از روي آنها عبور مي كردند را متأثّر مي كند. البتّه، براي مناطق واقع در ناحيه ي پشته، خشكي و گرما و براي مناطق واقع در ناحيه ي ناوه نيز، ناپايداري، سرما و بارش به ارمغان مي آورد (شويرز و همكاران 2004). با توجه به اهمیت پديده ي بلاكينگ در ايجاد ناهنجاري هاي آب وهوايي در مقياس زماني بيش از پنج روز، رفتار اقليم شناختي واچرخند هاي بلاكينگ از دهه ي 50 ميلادي و به ويژه در سالهاي گذشته (30 سال و بيشتر) مورد توجه اقليم شناسان قرار گرفته است؛ اما، هنوز توافق كلّي در مورد سازوكار، ايجاد، تداوم و مرگ آن وجود ندارد.
در هنگام وقوع بلاكينگ، جريان هاي غربي كه در حالت طبيعي از غرب به شرق در حال حركت هستند، مسير اصلي خود را به سمت شمال يا جنوب تغيير داده و اقليم مناطقي را كه مي بايست از روي آنها عبور مي كردند را متأثّر مي كند. البتّه، براي مناطق واقع در ناحيه ي پشته، خشكي و گرما و براي مناطق واقع در ناحيه ي ناوه نيز، ناپايداري، سرما و بارش به ارمغان مي آورد (شويرز و همكاران 2004). با توجه به اهمیت پديده ي بلاكينگ در ايجاد ناهنجاري هاي آب وهوايي در مقياس زماني بيش از پنج روز، رفتار اقليم شناختي واچرخند هاي بلاكينگ از دهه ي 50 ميلادي و به ويژه در سالهاي گذشته (30 سال و بيشتر) مورد توجه اقليم شناسان قرار گرفته است؛ اما، هنوز توافق كلّي در مورد سازوكار، ايجاد، تداوم و مرگ آن وجود ندارد.
سامانه های بندالی شناخته شده تا کنون 5 نوع می باشند که در زیر بررسی میشوند:
1. بندال امگا (OMEGA BLACK): این بندال شبیه حرف یونانی امگا می باشد.در منطقه مرکزی بندال که پرفشار قرار دارد.دمای هوا بالای نرمال وهوا گرم و خشک و آرام است.و در سمت راست و چپ که مراکز کم فشار قراردارند. هوا مرطوب و ابری و بارانی و دما کمتر از نرمال می باشد.
2.بندال رکس (REX BLOCK): این بندال شبیه علامت S است.دراین بندال یک پر فشار با پشته قوی در شمال یک کم فشار با تراف قوی قراردارد.شارش هوا ابتدا حول پرفشار و پشته سپس حول کم فشار و تراف در یک مسیر منحنی از عرضهای بالاتر بطرف عرضهای پایین تر جریان دارد. این بندال سبب کند شدن جریان باد بطرف شرق می شود.
3.بندال حلقه آتش جریان شکن یا پرفشار بریده (RING OFF HIGTH): در مرکز پرفشار هوا بسیار پایداروآرام است. ولی در لبه های پر فشار به حدی پرفشار ضعیف است.که پدیده همرفت هوا و صعود و تشکیل ابر و بارش بخصوص در بعدازظهر ها اتفاق می افتد.این پدیده همرفت بصورت حلقه ای در اطراف پرفشار دیده می شود. توفانهای تندری بعداز ظهرها حول پرفشار بصورت ساعتگرد می چرخد.و حلقه آتش در اطراف پرفشار مشاهده می شود .بخاطر همین پدیده به بندال حلقه آتش جریان شکن معروف شده است.
4.بندال دو قطبی یا شارش شکافته (SPLIT FLOW BLOCK): این بندال زمانی دیده می شود که مرکز ارتفاع زیاد روی یک مرکز کم ارتفاع قرار می گیرد. بخاط همین آرایش به بندال دو قطبی معروف شده است.بنابراین هر چرخندی که از سمت غرب به این ناحیه نزدیک می شود یا از روی پشته ویا از روی ناوه خواهد گذشت که سبب تضعیف چرخند خواهد شد.ولی این بندال ثابت خواهد ماند.
5.بندال بریده کم فشار(CUT OFF LOW): این بندال زمانی دیده می شود.که جریانهای شدید سطوح فوقانی به عرضهای جغرافیایی بالاتر انتقال یابند وبخشی را که بصورت سامانه ای بسته و کم ارتفاع با چندین خطوط کنتور بسته فعالیت دارد ترک کنند.لذا سامانه جدا شده بریده کم فشار نامیده می شود. در منطقه تحت پوشش این بندال وضعیت هوا خیلی وخیم است.و ممکن است چند روزی در یک محل باقی بماند.برای ناحیه تحت پوشش بندال هوا مرطوب وابری و بارش خواهد بود.
بندالها سامانه های جوی هستند که باعث رکود و ثابت ماندن الگو های جوی برای چند روز حتی یک هفته می شوند.و سبب جاری شدن سیل ویا خشکسالی و یا بالا رفتن دمای هوا و یا کاهش دما نسبت به حالت نرمالمیگردندد. و بدلیل ثابت ماندن الگوهای جوی در اثر وجود سامانه های بندالی پیش بینی وضع هوا برای چند روز حتی یک هفته آسان تر خواهد شد.برای تجزیه و تحلیل سامانه های بندالی از نقشه های سطوح میانی وفوقانی بویژه تراز 500 میلی باری استفاده می شود.
منبع:
1.وبلاگ رحمن پرنو / www.parno2.blogfa.com
2.سازماني ملي سرويس آب و هو / www.cpc.ncep.noaa.gov
